Nghĩ về lễ Tịch điền

Sau những băn khoăn nhất định về tổ chức lễ hội, lễ Tịch điền đã diễn ra và có thể nói là tốt đẹp. Trang phục của Chủ tịch nước trong lễ Tịch điền có thể nói là được. Bên cạnh những thành công, lễ Tịch điền cũng bộc lộ những nhược điểm của nó. Tạm thời không bàn tới những chi tiết không lớn về tổ chức lễ hội, như đeo mặt nạ giả làm vua Lê Hoàn, một yếu tố lạ trong văn hóa Việt Nam. Ngay trong biểu diễn nghệ thuật, kịch nghệ Việt Nam truyền thống đều không sử dụng mặt nạ, tuy có trang điểm, hóa trang khuôn mặt theo những quy tắc nhất định. Nhược điểm lớn nhất của lễ Tịch điền là tính hiện đại và khoa học. Ngay từ năm 1943 Đề cương Văn hóa đã đưa ra khẩu hiệu về các hoạt động văn hóa: dân tộc, đại chúng và khoa học. Lễ Tịch điền thể hiện được hai đặc điểm: dân tộc và đại chúng. Lễ Tịch điền thiếu một đặc điểm cốt tủy: khoa học, tức là tính hiện đại ngày nay. Thành ra người ta có thể diễu lễ Tịch điền là con trâu đi trước, cái cày đi sau, Chủ tịch nước còn đi sau cái cày. Ngay thực tế, nông dân ngày nay đã ít sử dụng trâu để kéo cày, các con trâu trong lễ Tịch điền đa phần là trâu thịt. Thế kỷ 21 mà vẫn còn con trâu kéo cày thì đấy là một điều hổ thẹn và đáng xấu hổ cho đất nước. Con trâu, cái cày vốn là biểu tượng của nghèo nàn và lạc hậu. Điều hổ thẹn đó lại được nâng tầm ở cấp độ quốc gia thì đấy là điều rất đáng phải suy nghĩ. Các nước từng có lễ Tịch điền như Trung quốc hay Hàn quốc đều không thấy phục dựng lại điển lễ này. Lễ Tịch điển có thể cải biến thành lễ hội, một hoạt động văn hóa cộng đồng, trong đấy có thể có biểu diễn trâu cày, như một tái hiện lại kỹ thuật nông nghiệp cổ điển, nhưng ở đấy Chủ tịch nước không thể đóng vai kép biểu diễn lại kỹ thuật cổ xưa đấy. Việc xây dựng lễ Tịch điền thành điển lễ quốc gia ngày nay rất cần phải thận trọng, bởi vì nó không có đủ các yếu tố mà Đề cương Văn hóa đã vạch ra.

Xây dựng một điển lễ thể hiện chính sách khuyến nông và truyền thống trọng nông của dân tộc là điều có thể nên làm. Nhưng lễ Tịch điền đã thiếu tính hiện đại và khoa học là điều cần phải cân nhắc trước khi biến nó thành điển lễ. Hồ Chí Minh là người có những hoạt động khuyến khích về nông nghiệp, nhưng đã không tổ chức lễ Tịch điền. Bên cạnh đó những hoạt động trồng cây nhân dịp năm mới được Hồ Chí Minh hay sử dụng. Trồng cây rõ ràng cũng mang nhiều ý nghĩa, không chỉ về nông nghiệp, mà còn về môi trường, tầm nhìn và tương lai, có đầy đủ các yếu tố: dân tộc, đại chúng và khoa học.