Cúc đại đóa

Cúc đại đóa là tên gọi của Việt Nam. Tuy được gọi là một đóa hoa to, cúc đại đóa so với đại cúc như cúc quản hay cúc hậu thì vẫn thuộc loại nhỏ. Cúc đại đóa có thể gọi đơn giản là cúc vàng  (hoàng cúc) hay thu cúc.

Đỗ Phủ có câu thơ rất hay "Tùng cúc lưỡng khai tha nhật lệ / Cô chu nhất hệ cố viên tâm", Khóm cúc tuôn thêm dòng lệ cũ / Con thuyền buộc chặt mối tình nhà. Câu thơ này được Nguyễn Bính nhớ tới trong một tình cảnh oan trái:

Con mười sáu, bảy xuân đương độ
Cha bốn, năm mươi chửa trót già.
Cha buồn tiễn khách hơi thu quạnh
Con thẹn che đàn nửa mặt hoa.
Chàng chàng, thiếp thiếp, vui bằng được
Bố bố, con con, chẳng nhận ra
Một lứa bên trời chung lận đận
Thương nhau, cha soạn khúc Tỳ bà
Áo xanh mà ướt vì đêm ấy
Tội nghiệp đời con, xấu hổ cha.
"Khóm cúc tuôn đôi dòng lệ cũ
Con thuyền buộc một mối tình nhà ..."

Khóm cúc hai lần nở hoa và dòng lệ của ngày trước. Một bông cúc của ngày xưa và một bông cúc của hôm nay. Nhưng những giọt nước mắt vẫn là những giọt nước mắt của ngày xưa. Mấy ai ngắm hoa cúc còn nhớ tới dòng lệ ngày xưa từng rơi khi hoa cúc nở. Bài Tỳ bà hành khi hát ca trù đều mở đầu bằng bài Thu hứng của Đỗ Phủ, nhưng lại bỏ bốn câu ở giữa, thành ra không có "khóm cúctuôn thêm dòng lệ cũ". Không biết tại sao. Có phải vì lệ đã đầm áo xanh rồi nên nhắc lại làm chi dòng lệ của ngày xưa cũ?

Hàn Mặc Tử có bài Vịnh hoa cúc sau:

Thu về nhuộm thắm nét hoàng hoa
Sương đẫm trăng lồng bóng thướt tha
Vẻ mặt khác chi người quốc sắc
Trong đời tri kỷ chỉ riêng ta