Thù du

Trước đây tôi từng dịch bài thơ Cửu nguyệt cửu nhật ức Sơn đông huynh đệ của Vương Duy. Lúc dịch bài thơ đó tôi đã không biết cây thù du có hình dạng ra sao. Khi dịch đến câu "Biến sáp thù du thiểu nhất nhân" cũng chỉ hiểu "biến sáp thù du" là ai cũng cắm cành thù du và đã hiểu là cắm cành thù du vào một chỗ để biểu thị tình anh em gắn bó. Đến khi xem bộ phim Hoàng kim giáp tôi mới vỡ ra là người ta gài cành thu du, thực ra là một chùm quả thù du, vào mái tóc. Đó là phong tục của người Trung Quốc vào tiết Trùng dương. Phim không phải chỉ là tác phẩm nghệ thuật đơn thuần, xem phim cũng bồi bổ thêm được nhiều kiến thức nếu chúng ta biết nhận ra những kiến thức trong phim. Tra các từ điển của Trung Quốc biết thêm là người Trung Quốc tin rằng đeo cành thù du vào người trong tiết Trùng dương có khả năng đuổi tà, diệt ác. Giờ đây, đi đây đi đó, đã giúp tôi được nhìn thấy cây thù du, cả cành, cả lá, cả hoa, cả quả. Chỉ tiếc rằng nơi đây không thấy ai giắt cành thù du vào tiết Trùng dương, lên núi cao, uống rượu hoàng hoa. Những phong tục đẹp đã ngày càng một phôi pha.

Quả thù du màu đỏ, kết thành chùm trông khá đẹp mắt. Màu đỏ của quả thù du rất tươi tắn hơn màu đỏ của quả nam thiên. Tên khoa học của cây thù du là Cornus officinalis. Cây thù du này tên đầy đủ là sơn thù du.

Bài thơ Cửu nguyệt cửu nhật ức Sơn đông huynh đệ của Vương Duy: 

九月九日憶山東兄弟
獨在異鄉為異客
每逢佳節倍思親
遙知兄弟登高處
遍插茱萸少一人
王維

Cửu nguyệt cửu nhật ức Sơn đông huynh đệ

Độc tại dị hương vi dị khách
Mỗi phùng giai tiết bội tư thân
Dao tri huynh đệ đăng cao xứ
Biến sáp thù du thiểu nhất nhân
Vương Duy

Bản dịch của tôi:

Ngày chín tháng chín nhớ anh em ở Sơn đông

Đất lạ đơn côi làm khách lạ
Mỗi lần lễ tết nhớ nhà hoài
Vẫn hay huynh đệ lên cao đấy
Đều giắt thù du thiếu một người

Bản dịch này tôi có sửa hai từ so với bản dịch cũ của tôi. Ở bản dịch cũ tôi dịch "giai tiết" là "tiết đẹp", giờ đổi thành "lễ tết", và "sáp" dịch là "cắm", giờ đổi thành "giắt". "Tiết đẹp" có lẽ ít người Việt nào nói để chỉ các ngày lễ tết. "Cắm" không được chính xác vì ai lại nói cắm cành thù du vào búi tóc. Đông anh em là một hạnh phúc to lớn. Tôi nghĩ về những gia đình chỉ có một con. Tiết Trùng dương tới cũng không có anh em để mà cài cành thù du nhớ tới nhau. Vương Duy là một nhà thơ tôi yêu thích. Thơ của ông tịch mịch, phẳng lặng mà sâu thẳm như nước hồ thu.