Hoa dành dành

Hoa này có nhiều tên gọi khác nhau: dành dành, nhài Thái, ngọc bút. Tôi gọi là dành dành. Tên khoa học là Gardenia jasminoides. Tuy thuộc chi Gardenia, nhưng hoa lại có thêm chữ jasminoides nên rất dễ liên tưởng tới hoa nhài. Hoa thơm phảng phất như hoa nhài, không nồng nàn như kim ngân. Mỗi hoa có mùi hương khác nhau, nhưng làm thế nào miêu tả chính xác được mùi hương? Người Nhật và người Trung quốc đều gọi hoa này là hoa chi (kuchinashi) hay "chi tử". Hoa này có hai loại khác hẳn nhau: cách kép và cánh đơn.

Bài tanka sau ở trong Cổ kim Hòa ca tập, bài số 1026, khuyết danh:

Miminashi no
yama no kuchinashi 
eteshi gana
omoi no iro no
shitazome ni sen

Bản dịch tiếng Anh trong quyển Kokinshu: A Collection of Poems Ancient and Modern

if only I could
secure blooms of the silent
gardenias that grow
upon Earless Mountain to
dye my robe with love's scarlet

Tôi dịch với trợ giúp của bản dịch tiếng Anh:

Trên núi Miminashi
Những bông dành dành nở
Giá được
Màu nhung nhớ thắm tươi
Nhuộm thành

Núi Miminashi ở vùng Nara nơi nổi tiếng có hoa dành dành. Cây dành dành dùng để nhuộm vải vóc. Tôi không rõ là dùng hoa hay dùng hạt dành dành để nhuộm. Theo bản dịch tiếng Anh "omo(h)i" có chứa từ "hi" chỉ màu đỏ tươi. Tiếng Nhật viết "omoi" là "tư-hi"(思ひ) chỉ nhung nhớ, nhớ thương. "Hi" còn được giải nghĩa là "phi"(緋) tức lụa đào, thứ lụa có màu đỏ thắm. Tôi nghĩ "nhớ nhung" ở đây phiếm chỉ màu đỏ thắm. Giá được những bông dành dành trên núi Miminashi để nhuộm màu đỏ thắm nhung nhớ. Màu đỏ được ẩn trong nỗi niềm nhung nhớ và cháy bỏng. Hay nỗi niềm nhung nhớ và cháy bỏng ẩn dấu trong tấm áo lụa đào đỏ thắm được nhuộm từ những bông hay hạt dành dành trên đỉnh Miminashi.