Chơi hoa (1)

Chơi hoa đã dễ mấy người biết hoa
Nguyễn Du

Thú chơi cây cảnh của người Việt dường như thay đổi rất nhanh chóng. Nếu trước kia là các loài lan, cúc, trúc, mai thì ngày nay là kim ngân, kim tiền, kim ngân lượng, phất lộc hay những cái tên lẻng xẻng như bạch mã hoàng tử, đại đế, đại phú gia... Lan, cúc, trúc, mai dường như vẫn còn như xưa, mà vẫn không phải như xưa. Tôi không biết lan, cúc, trúc, mai ngày xưa như thế nào nhưng xem lan, cúc, trúc, mai ngày nay không khỏi có cảm giác phôi pha. Người xưa xem lan, cúc, trúc, mai như cốt cách con người, người nay coi tiền bạc là kim chỉ nam nên cây cảnh cứ phải không kim thì ngân, không ngân thì tiền, không tiền thì lộc, phú, quý. Những thứ kim ngân, kim tiền, kim ngân lượng... đấy chỉ là những thứ cây dại trong mắt người xưa, vô hồn, vô cốt, vô nhân, vô tính, còn trong mắt người đời nay chúng thể hiện cả một trời khát vọng. Mỹ học của người Việt quả là thay đổi nhanh chóng và không thể tiên lượng được. Tiền bạc đã thay thế cho phẩm giá con người ngay ở trong thú chơi hoa.

Đến một cơ quan nghiên cứu khoa học ở Hà Nội tôi không khỏi ngỡ ngàng bên cạnh một chậu đào uốn éo thế rồng rắn gì đấy là một chậu kim tiền xanh um. Không có tiền thì làm sao nghiên cứu khoa học được, nên bên cạnh truyền thống ngàn xưa vẫn phải có một bụi kim tiền mới yên tâm đón năm mới được. Một vị tiến sĩ kinh tế từng chu du khắp thiên hạ bưng về nhà một chậu mai trắng và ngâm nga "Nhất sinh đê thủ bái mai hoa" như là một nét ngạo khí riêng giữa dòng chảy mỹ học đương thời. Nhưng cây hoa mai trắng đó lại không phải là cây mai mà là cây đào bạch. Cây mai mới có cốt cách, cành hoa cứng cáp, cây đào không sao có vẻ cốt cách của cây mai. Cây đào là dáng vẻ của người con gái, mềm mại, uyển chuyển. "Đào chi yêu yêu / Chước chước kỳ hoa", cây đào tơ xinh tươi, hoa nhiều chi chít,  là như vậy. Xem tranh của người xưa vẽ cũng có thể thấy mai khác đào như thế nào. Hay là thời thế ngày nay đã khác xưa rồi, cái cốt cách ngạo khí của người quân tử đã được thay thế bằng vẻ mềm mại, xinh tươi của người con gái nên đào hóa thành mai chăng?