Bông lau

Ho susuki ya hosoki kokoro no sawagashiki
Issa

Bông lau
trái tim tinh tế
xao động

Đọc bài haiku này của Issa tôi chợt nhớ tới câu thơ của Bạch Cư Dị: Quạnh hơi thu lau lách đìu hiu. Tôi thích câu thơ tiếng Việt này hơn nguyên bản chữ Hán: Phong diệp địch hoa thu sắt sắt, mặc dù bản dịch tiếng Việt đã làm mất cái âm thanh xao xác của mùa thu. Nhưng chữ "hơi thu" rất là hay, nó nhẹ nhàng  và hiu quạnh. Phải ở giữa bãi lau mới cảm nhận được hơi thu, rất nhẹ nhàng, mềm mại như bông lau, lại xao xác, xào xạc rất khẽ như sợ làm vỡ, làm tan, làm ồn, làm loạn cái tiết khí diệu kỳ của trời đất. Issa cũng có cảm nhận như vậy về mùa thu. Hình ảnh bông lau thực ra không còn phải là hình ảnh nữa, mà là cảm giác, cảm nhận về mùa thu của một trái tim tinh tế đang xao động. Hosoki chính là chữ "tế", còn có nghĩa là nhỏ. Tôi luôn hình dung nghĩa nhỏ của chữ "tế" là kiểu nhỏ dài giống như sợi tơ. Bông lau như một trái tim nhỏ bé đang khẽ đung đưa. Mối liên tưởng giữa hình ảnh và cảm xúc rất vi tế. Khởi đầu của từ sawagashiki là chữ "tao", có nghĩa là nỗi xao động. Chữ "tao" này cũng là chữ "tao" trong "phong tao", "tao nhân" thể hiện sự phong nhã. Nỗi xao động trong tim đấy không phải là một cảm xúc trào dâng, mạnh mẽ, mà là một cảm xúc phong nhã. Nó nhẹ nhàng, êm dịu như một chút lay động, xao xác của mùa thu.